Quản trị Bitcoin là gì?

Bitcoin không phải là một giao thức tĩnh. Các nhà phát triển làm việc trên Bitcoin để sửa lỗi nghiêm trọng và cung cấp các nâng cấp đảm bảo giao thức tồn tại qua thời gian. Nhưng ai quyết định những thay đổi nào được thực hiện đối với Bitcoin? Vì Bitcoin là phi tập trung, quá trình phát triển của nó rất khác biệt so với một tổ chức tập trung nơi quyết định có thể được thực hiện theo cách từ trên xuống. Thực tế, thuật ngữ 'quản trị' không hoàn toàn áp dụng cho Bitcoin. Lý do là nó ngụ ý một tình huống mà các nhà lãnh đạo hành động như đại diện cho quần chúng - và đó không phải là cách Bitcoin hoạt động. Mặc dù một số hệ thống phi tập trung được hỗ trợ bởi blockchain có tích hợp các quy trình quản trị chính thức như khả năng bỏ phiếu cho các đề xuất trên chuỗi hoặc bầu chọn lãnh đạo, Bitcoin không có bất kỳ điều nào tương tự.

Quá trình cải thiện giao thức Bitcoin mang tính chất bán chính trị, vì các bên liên quan phải đấu tranh giành quyền lực và ảnh hưởng. Tuy nhiên, nó không phải là một nền dân chủ, chế độ tài phiệt, hay bất kỳ hệ thống chính trị chính thức nào khác. Thay vào đó, quá trình phát triển Bitcoin là xây dựng sự đồng thuận, nơi mà thảo luận và thuyết phục rất quan trọng, nhưng tất cả người tham gia luôn giữ quyền tự quyết. Nói cách khác, đây là một hệ thống mà mọi người đều có quyền lựa chọn con đường riêng của họ, và Bitcoin là gì phụ thuộc vào những người sử dụng nó. Quan trọng là, văn hóa mặc định trong cộng đồng Bitcoin là giao thức không thay đổi trừ khi thực sự cần thiết. Điều này có nghĩa là, trừ khi đa số lớn người tham gia đồng ý thay đổi, sẽ không có thay đổi nào - và những người muốn thay đổi luôn có thể đi theo con đường riêng của mình. Với sự hiểu biết rằng, cuối cùng, Bitcoin là những gì người dùng của nó nói, có một quá trình chính thức để quyết định, ở cấp độ nhà phát triển, những thay đổi nào là cần thiết và cách tích hợp chúng. Đây là quá trình phát triển phần mềm Bitcoin Core mà cộng đồng các nút lựa chọn để chạy. Phần mềm này xác định các quy tắc của giao thức Bitcoin, vì vậy theo một số cách, nó chính là Bitcoin.

Các Đề Xuất Cải Tiến Bitcoin là gì?

Quá trình triển khai nâng cấp mã của Bitcoin được chính thức hóa thông qua việc sử dụng các Đề Xuất Cải Tiến Bitcoin (BIP). Những đề xuất này được soạn thảo, đánh giá đồng đẳng, thảo luận công khai và kiểm tra kỹ lưỡng nhằm đạt được 'đồng thuận tạm thời' trong cộng đồng. Được cho là đạt được đồng thuận tạm thời khi hầu hết mọi người hài lòng rằng các ý kiến phản đối đề xuất là sai.

Khi đã đạt được đồng thuận tạm thời, bước tiếp theo là tích hợp một BIP vào quá trình triển khai phần mềm khách hàng Bitcoin được gọi là Bitcoin Core. Bước này được thực hiện bởi một trong số ít 'nhà phát triển cốt lõi' có quyền 'commit access' vào kho mã (nghĩa là họ có thể tải mã lên một nền tảng công cộng cụ thể mà cộng đồng công nhận). Khi BIP đã vào kho mã Bitcoin Core, bước cuối cùng là mạng người dùng (nút) cài đặt phiên bản mới của phần mềm khách hàng. Bước cuối cùng này rất quan trọng vì nó có nghĩa là người dùng cuối giữ quyền kiểm soát tối cao về việc Bitcoin là gì.

Chỉ khi một ngưỡng xác định của các nút cài đặt nâng cấp thì nó mới được coi là kích hoạt, và rào cản cho kích hoạt BIP có thay đổi quan trọng đối với giao thức Bitcoin được đặt rất cao. Ví dụ, BIP 141 (SegWit) yêu cầu 95% thợ đào của mạng phải báo hiệu nâng cấp trong một khoảng thời gian cố định là 14 ngày.

Quan trọng, hầu hết các BIP quan trọng đều giới thiệu các thay đổi 'tương thích ngược' với giao thức. Tương thích ngược có nghĩa là bất kỳ nút nào sử dụng phiên bản mới của phần mềm vẫn tương thích với các nút chạy phiên bản trước (và ngược lại). Tương thích ngược cung cấp cho các nút, thay vì các nhà phát triển, quyền quyết định cuối cùng về việc liệu một đề xuất có được triển khai hay không. Một bản cập nhật tương thích ngược đôi khi được gọi là 'soft fork.'

Segwit User Actived Sof Fork (USAF) là gì?

UASF của Segwit là một thời điểm quan trọng trong lịch sử của Bitcoin, đại diện cho một phương pháp tiếp cận độc đáo và phi tập trung để thực hiện các thay đổi trong giao thức Bitcoin. Không giống như các mô hình quản trị truyền thống, nơi các thay đổi được đẩy qua bởi các nhà phát triển hoặc thợ đào, UASF phụ thuộc vào người dùng mạng để thúc đẩy một thay đổi. Cụ thể, cơ chế này liên quan đến việc người dùng chạy một phiên bản phần mềm Bitcoin thực thi các thay đổi quy tắc nhất định, báo hiệu sự ủng hộ của họ cho những thay đổi này trực tiếp thông qua các nút của họ.

UASF đáng chú ý nhất trong lịch sử Bitcoin đã diễn ra vào năm 2017 với BIP 148, nhằm thực hiện Segregated Witness (SegWit), một bản nâng cấp giao thức được thiết kế để tăng giới hạn kích thước khối trên blockchain bằng cách loại bỏ dữ liệu chữ ký khỏi giao dịch Bitcoin. Khi một phần đáng kể của người dùng mạng chạy phần mềm thực thi BIP 148, nó đã gây áp lực cho các thợ đào để áp dụng SegWit, mặc dù một số ban đầu kháng cự. Chiến dịch cơ sở này đã thành công, dẫn đến việc áp dụng rộng rãi SegWit trên mạng. UASF đã chứng minh sức mạnh của quá trình đồng thuận phi tập trung trong Bitcoin, cho thấy rằng ý chí tập thể của cơ sở người dùng có thể ảnh hưởng và thực hiện những thay đổi quan trọng trong giao thức mạng, phù hợp với tinh thần phi tập trung của Bitcoin.

Hard fork của Bitcoin là gì?

Khi một BIP không tương thích ngược, cách duy nhất để nó được giới thiệu là thông qua cái gọi là 'hard fork.' Ở đây, chỉ các nút chạy phiên bản mới mới tương thích với nhau. Điều này có nghĩa là toàn bộ cộng đồng các nút phải đồng ý sử dụng phiên bản mới. Nếu bất kỳ phần nào của cộng đồng không đồng ý cài đặt và chạy phần mềm mới, kết quả là hai chuỗi riêng biệt không còn kết nối. Bitcoin Cash, là fork lớn nhất và quan trọng nhất của Bitcoin, bắt đầu vào tháng 8 năm 2017 sau khi các thành viên trong hệ sinh thái Bitcoin không thể đồng ý về các phương pháp để mở rộng tiền điện tử.

Các hard fork đáng chú ý khác của Bitcoin bao gồm:

Bitcoin Gold (BTG): Ra mắt vào tháng 10 năm 2017, Bitcoin Gold nhằm mục đích phi tập trung hóa khai thác Bitcoin bằng cách sử dụng một thuật toán proof-of-work mới. Thay đổi này nhằm làm cho việc khai thác có thể tiếp cận được với nhiều người tham gia hơn bằng cách chống lại thiết bị khai thác ASIC (Mạch Tích Hợp Đặc Biệt), vốn đắt đỏ và có xu hướng tập trung hóa sức mạnh khai thác vào tay một số ít.

Bitcoin SV (BSV): Viết tắt của Bitcoin Satoshi Vision, BSV xuất hiện từ một hard fork của Bitcoin Cash vào tháng 11 năm 2018. Sự bất đồng chính dẫn đến Bitcoin SV là giới hạn kích thước khối. Những người ủng hộ BSV, do Craig Wright dẫn đầu, ủng hộ việc tăng đáng kể kích thước khối để mở rộng khả năng giao dịch chuỗi, dẫn đến một sự chia tách gây tranh cãi từ Bitcoin Cash.

Bitcoin Diamond (BCD): Forked vào tháng 11 năm 2017, Bitcoin Diamond đã tăng giới hạn kích thước khối và nhằm cải thiện quyền riêng tư và tốc độ giao dịch. Nó cũng điều chỉnh tổng cung tiền xu để giảm rào cản đầu vào cho người dùng mới.

Mỗi hard fork này được khởi xướng để giải quyết các thiếu sót nhận thức của Bitcoin, dù là khả năng mở rộng, tập trung hóa khai thác, quyền riêng tư giao dịch, hay các vấn đề khác. Tuy nhiên, điều quan trọng là phải lưu ý rằng không phải tất cả các hard fork đều duy trì được mức độ hỗ trợ của cộng đồng, vốn hóa thị trường, hoặc sự liên quan như Bitcoin Cash hay Bitcoin. Sự thành công của một fork phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm sự ủng hộ của cộng đồng, năng lực của nhà phát triển, và tính khả thi của các thay đổi được đề xuất.

Ai kiểm soát Bitcoin?

Mặc dù quy trình chính thức hóa được mô tả ở trên để tạo và tích hợp BIP có thể được coi là một dạng quản trị, nhưng Bitcoin thực sự phát triển theo sự đồng thuận rộng rãi của các thành viên tham gia. Có một loạt các tiếng nói, bao gồm các nhà phát triển, thợ đào, sàn giao dịch, nhà cung cấp ví, tổ chức lưu ký, nhà điều hành nút độc lập và người dùng cuối. Các thành viên tham gia bị khóa trong một cuộc đấu tranh quyền lực năng động, nơi các kiểm soát và cân bằng ngăn chặn bất kỳ nhóm nào có quyền lực hoặc ảnh hưởng quá lớn.

Một người có thể nhìn vào thực tế rằng chỉ có 100 nhà phát triển được liệt kê đã đóng góp cho khách hàng Bitcoin Core và kết luận rằng nguồn tài trợ đứng sau những nhà phát triển đó là một lực lượng thúc đẩy chính đằng sau sự phát triển của Bitcoin. Tuy nhiên, người ta cũng phải xem xét rằng có ít nhất 80.000 nút Bitcoin - và vì hầu hết các nút tự quyết định chạy phần mềm khách hàng Bitcoin Core nào, các nhà phát triển có thể được coi là phải phụ thuộc vào các nút. Dù sau, nếu các nhà phát triển phát hành phần mềm không tương thích với sự đồng thuận của các nút, phần mềm đó sẽ không được chấp nhận trên toàn mạng lưới. Trong khi đó, người dùng cuối của Bitcoin - với số lượng hàng chục triệu - có ảnh hưởng đối với các nhà điều hành nút. Ví dụ, nếu một nhà cung cấp ví (người điều hành một nút) bắt đầu chạy một phiên bản Bitcoin đi ngược lại với mong muốn của người dùng, những người dùng đó có thể đơn giản chuyển sang một nhà cung cấp ví khác.

Thợ đào là một nhóm thành viên khác thường được đưa ra là có ảnh hưởng quá lớn đối với sự phát triển của Bitcoin. Lập luận ở đây là vì thợ đào quyết định giao dịch nào sẽ được đưa vào các khối, một nhóm thợ đào sở hữu hơn 50% sức mạnh băm có thể chiếm đoạt toàn bộ mạng lưới. Ngay cả mối đe dọa chiếm đoạt mạng lưới, lập luận cho rằng, cũng có thể đủ để ảnh hưởng đến sự phát triển của giao thức. Thực tế, tuy nhiên, là thợ đào cũng phải phụ thuộc vào các nút (và cuối cùng là vào người dùng cuối như đã mô tả ở trên). Lý do là các nút (và mở rộng ra là người dùng cuối) có thể đơn giản bỏ qua các khối được sản xuất bởi các thợ đào không tuân theo giao thức đồng thuận. Trong kịch bản này, sẽ không thể tránh khỏi có một nhóm thợ đào khác sẵn sàng hướng sức mạnh băm của họ vào giao thức đồng thuận. Nhóm thợ đào khác này sẽ trỗi dậy nhờ động lực kinh tế được cung cấp bởi phần thưởng khối. Các thợ đào 'phiến loạn', sau đó, sẽ thấy mình đang cống hiến tài nguyên của họ cho một phiên bản Bitcoin mà đa số người dùng không còn coi là 'Bitcoin thực sự.' Họ được tự do khai thác Bitcoin mới trên chuỗi của họ, nhưng những Bitcoin đó sẽ nhanh chóng bị coi là ít giá trị hơn bởi các thành viên thị trường, dẫn đến một tổn thất kinh tế đáng kể cho các thợ đào phiến loạn. Nói cách khác, động lực kinh tế mạnh mẽ buộc các thợ đào phải tuân theo sự đồng thuận của toàn bộ cộng đồng tham gia. Sự tương tác này là một lý do quan trọng mà cơ chế đồng thuận Proof of Work được coi là rất mạnh mẽ để đảm bảo Bitcoin không bị chiếm đoạt bởi một nhóm thành viên không đại diện cho đa số.

Đọc thêm: Khai thác Bitcoin là gì?